Ευχές από ΚΕΒΕΠ

Σε όλα τα μέλη και τους φίλους της ΚΕΒΕΠ ευχόμαστε Καλά Χριστούγεννα & ευτυχισμένο και δημιουργικό το νέο έτος!!

Μανιφέστο ΙΦΛΑ για τις ψηφιακές βιβλιοθήκες

H UNESCO υιοθέτησε το μανιφέστο της ΙΦΛΑ για τις ψηφιακές βιβλιοθήκες, στην τελευταία της Γενική Συνέλευση του 2011.

Διαβάστε εδώ την ανακοίνωση της ΙΦΛΑ, και εδώ το ίδιο το μανιφέστο για τις ψηφιακές βιβλιοθήκες!

Νεότερα για το Δικαίωμα Δημόσιου Δανεισμού (ΔΔΔ)

Επιτρέπεται να δανείζουμε βιβλία?

Το δικαίωμα δανεισμού στις βιβλιοθήκες

Σπύρος Πιέρρος, Βιβλιοθηκονόμος
Δημοτική Βιβλιοθήκη Θεσσαλονίκης

Από το περιοδικό Βιβλιοθήκες και Πληροφόρηση,
τχ. 22 (2010)

Μπορώ να αγοράσω 50 αυτοκίνητα και να φτιάξω μια εταιρεία ενοικίασης
αυτοκινήτων. Παρόμοια θα μπορούσα να απευθυνθώ σε ένα αρχιτέκτονα να μου
φτιάξει ένα κτίριο το οποίο στη συνέχεια να το νοικιάζω. Ούτε η εταιρεία που φτιάχνει
αυτοκίνητα ούτε ο αρχιτέκτονας θα διεκδικήσει μερίδιο από τα κέρδη. Σε αρκετές
χώρες του κόσμου οι συγγραφείς θεωρούν ότι οι βιβλιοθήκες τους αδικούν
δανείζοντας τα βιβλία τους και ότι δικαιούνται αμοιβή για το δανεισμό των βιβλίων
τους από τις βιβλιοθήκες.

Οι βιβλιοθήκες εμποδίζουν ή ευνοούν τους συγγραφείς στην πώληση των βιβλίων
τους; Το όποιο ενδιαφέρον για το θέμα έχει θεωρητική και μόνο αξία. Δεν υπάρχει
τρόπος να αποδειχθεί τι θα γινόταν αν δεν υπήρχαν βιβλιοθήκες παρά μόνο αν
κλείσουν οι βιβλιοθήκες για μια δεκαετία. Μια ολλανδική υπερβολή ίσως μας
βοηθήσει να κατανοήσουμε την εικόνα και το πραγματικό ενδιαφέρον: στην Ολλανδία
οι άνθρωποι του βιβλίου υποστήριξαν ότι αν γίνεται δανεισμός για μεγάλο χρονικό
διάστημα πρέπει να χρεώνονται περισσότερα από ένα δικαιώματα δανεισμού·
δηλαδή θεωρούν ότι με τους μακροχρόνιους δανεισμούς το κάθε αντίτυπο
εμποδίζεται να αποδώσει στο μέγιστο δυνατό.

Αυτό που πρακτικά ζητούν είναι να μην θεωρείς ότι αυτό το βιβλίο που αγόρασες
είναι δικό σου αλλά ότι έχεις αγοράσει ένα περιορισμένο δικαίωμα ανάγνωσης και
δεν είναι νόμιμο να το δίνεις σε κάποιον άλλο που πρέπει να πάρει το δικό του
αντίτυπο. Κι ενώ η δουλειά του συγγραφέα μπορεί να έχει τελειώσει πριν πολλά
χρόνια, επιζητεί να αμοίβεται για κάθε φορά που κάποιος χρησιμοποιεί ένα αντίτυπο
της δουλειάς του. Προφανώς δεν μπορεί να ελεγθεί ο ιδιωτικός δανεισμός για
τεχνικούς λόγους αλλά φαντάζομαι ότι αν ήταν δυνατόν θα χρέωναν διαφορετικά ένα
βιβλίο όταν έχεις τρία παιδιά και διαφορετικά όταν έχεις ένα παιδί.

Η πρώτη φορά που δίνεται κάποια αποζημίωση για το δανεισμό βιβλίων στους
συγγραφείς είναι στη Δανία (1946) και τη Νορβηγία (1947)1. Έχουν προηγηθεί
αρκετές δεκαετίες συζητήσεων σχετικά με αυτό το δικαίωμα των συγγραφέων. Οι
συζητήσεις αυτές ξεκινούν στις αρχές του 20ου αιώνα, όταν ακόμα υπάρχουν
βιβλιοθήκες που «νοικιάζουν» βιβλία. Οι βιβλιοθήκες αυτές αποτέλεσαν την αιτία να
φτιαχτούν οι δημόσιες βιβλιοθήκες που δίνουν δωρεάν πρόσβαση σε όλους. Μετά
τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο οι δημόσιες βιβλιοθήκες είναι πλέον οι μόνες βιβλιοθήκες
που υπάρχουν.

Στη συζήτηση σχετικά με τα δικαιώματα των συγγραφέων έχουν ειπωθεί όλα τα
σχετικά επιχειρήματα για τον τρόπο που παρεμβαίνουν οι βιβλιοθήκες στην εκδοτική
δραστηριότητα, τελικά χωρίς επιτυχία. Από την πλευρά των συγγραφέων
διαπιστώνεται ότι οι βιβλιοθήκες αγοράζουν (στις χώρες με ανεπτυγμένο δίκτυο
βιβλιοθηκών) περισσότερα βιβλία από τους μεμονωμένους χρήστες και
υπολογίζοντας τους δανεισμούς που αναλογούν σε καθένα από αυτά κάνουν την
λογική σκέψη ότι αν δεν υπήρχαν οι βιβλιοθήκες κάποιοι από αυτούς τους
αναγνώστες θα περνούσαν από το ταμείο. Οι βιβλιοθήκες έχουν μια εντελώς
διαφορετική προσέγγιση: υπάρχουν αξιόλογες εκδόσεις που κυκλοφορούν επειδή
υπάρχουν οι βιβλιοθήκες που θα αγοράσουν ένα σημαντικό αριθμό αντίτυπων, οι
βιβλιοθήκες δίνουν χώρο σε βιβλία που δεν ευνοούν η διαφήμιση και οι δημόσιες
σχέσεις, κρατάν ζωντανούς συγγραφείς τα βιβλία των οποίων έχουν εξαφανιστεί από την αγορά, χρησιμοποιούν συστήματα ανάκτησης που επιτρέπουν να φτάσεις σε ένα
βιβλίο με πολλούς διαφορετικούς τρόπους, κλπ.

Οι συζητήσεις αυτές κρατούν χρόνια πριν
καταλήξουν σε νομοθετικές παρεμβάσεις. Για
παράδειγμα, στη Δανία η συζήτηση ξεκινάει το
1915 και νομοθετείται το 1941 (εφαρμόζεται όμως
μετά το τέλος του Παγκοσμίου Πολέμου, το 1946),
στη Βρετανία η συζήτηση ξεκινάει το 1951 και
νομοθετείται το 1979. Στη δεκαετία του 60 μάλιστα
στη Μεγάλη Βρετανία υπήρξαν σκέψεις να γίνει
σύνδεση με τα πνευματικά δικαιώματα που όμως
γρήγορα απορρίφθηκε καθώς έγινε αντιληπτό ότι
με αυτό τον τρόπο θα δικαιούνται χρήματα όλοι οι
συγγραφείς και όχι μόνο οι Βρεττανοί χωρίς όμως
σε καμμία χώρα να υπάρχει αντίστοιχη ρύθμιση και
συνεπώς αμοιβαιότητα.

Υπάρχουν δύο τρόποι με τους οποίους
υπολογίζεται η αμοιβή των συγγραφέων: είτε
ανάλογα με τους δανεισμούς κάθε βιβλίου στις
βιβλιοθήκες, είτε ανάλογα με τον αριθμό των
αντιτύπων που υπάρχουν κάθε χρόνο στις
δημόσιες βιβλιοθήκες. Τα χρήματα δίνονται από
την πολιτεία και όχι από τις βιβλιοθήκες.
Παρότι οι αρχικές συζητήσεις μιλούν για δικαίωμα
στην πράξη πρόκειται για ενίσχυση στους τοπικούς συγγραφείς. Υπάρχουν δηλαδή
περιορισμοί στους δικαιούχους αυτής της ενίσχυσης με βάση την καταγωγή και την
γλώσσα. Συνήθως επίσης υπάρχει περιορισμός ως προς το ανώτατο ποσό που
μπορεί να πάρει κάποιος (για να μην πάρουν λίγοι σχετικά συγγραφείς ένα μεγάλο
μέρος του διαθέσιμου ποσού), καθώς και ελάχιστο ποσό το οποίο δίνεται (για να
κρατιέται σε λογικά επίπεδα το διαχειριστικό κόστος). Σε κάποιες χώρες επίσης ένα
μέρος του ποσού χρησμοποιείται για την χρηματόδοτηση διαφόρων παροχών προς
τους συγγραφείς (ασφαλιστικά ταμεία, υποτροφίες, χορηγίες) και όχι για άμεση
πληρωμή. Στο Ισραήλ οι δανεισμοί στην ποίηση τριπλασιάζονται με προφανή σκοπό
την ενίσχυση των ποιητών.
Στην (τότε) Δυτική Γερμανία, το 1972, συνδέεται για πρώτη φορά το δικαίωμα
δανεισμού με τα πνευματικά δικαιώματα. Περιλαμβάνει πλέον όλους τους
δημιουργούς και όχι μόνο τους συγγραφείς και ισχύει και για μη Γερμανούς
συγγραφείς, κληρονομείται, κλπ.

Σε γενικές γραμμές η επέκταση αυτού του δικαιώματος παραμένει ευρωπαϊκή
υπόθεση. (Εκτός Ευρώπης αναγνωρίζονται τέτοια δικαιώματα στον Καναδά, την
Αυστραλία, τη Νέα Ζηλανδία και το Ισραήλ). Επίσης, σταδιακά, το δικαίωμα
αποζημίωσης επεκτείνεται και σε άλλους δημιουργούς (μεταφραστές, εκδότες,
εικονογράφους, κλπ) αν και παραμένουν διαφοροι επιμέρους περιορισμοί. Ο πιο
σημαντικός περιορισμός αφορά την καταγωγή των συντελεστών καθώς σε αρκετές
χώρες ένα μεγάλο μέρος της εκδοτικής παραγωγής είναι μεταφράσεις. Υπάρχουν
επίσης σε διάφορες χώρες επιμέρους ειδικές προβλέψεις που απορρίπτουν βιβλία με
περισσότερους συγγραφείς από τρεις ή με λιγότερες από κάποιο όριο σελίδες.
Εξαιρετικά σημαντική είναι η παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης (τότε ΕΟΚ) με την
οδηγία 92/100 της 19ης Νοεμβρίου 1992 σχετικά με το δικαίωμα εκμίσθωσης, το δικαίωμα δανεισμού και ορισμένα δικαιώματα συγγενικά με το δικαίωμα πνευματικής
ιδιοκτησίας προς την οποία πρέπει να εναρμονισθούν οι νομοθεσίες των χωρών
μελών.

Νομίζω ότι είναι σημειολογικά ενδιαφέρον πως στο κείμενο αυτής της
οδηγίας δεν υπάρχει ούτε μια φορά η λέξη βιβλιοθήκη· η οδηγία αναφέρεται σε
«ιδρύματα που είναι ανοιχτά στο κοινό» όμως πουθενά δεν κατονομάζονται οι
βιβλιοθήκες· δίνεται η δυνατότητα στους νομοθέτες κάθε χώρας να εξαιρέσουν κατά
περίπτωση κάποιες κατηγορίες «ιδρυμάτων ανοιχτών στο κοινό». Η οδηγία εν μέρει
τροποποιήθηκε από την οδηγία 2001/29 της 22ης Μαΐου 2001 για την εναρμόνιση
ορισμένων πτυχών του δικαιώματος του δημιουργού και συγγενικών δικαιωμάτων
στην κοινωνία της πληροφορίας ενώ παράλληλα η Ευρωπαϊκή ένωση διευρύνεται.
Σταδιακά, ολοένα και περισσότερες χώρες εναρμονίζουν την νομοθεσία τους με την
ντιρεκτίβα της ευρωπαϊκής ένωσης αναγνωρίζοντας το δικαίωμα αποζημίωσης σε
όλους τους συντελεστές μιας έκδοσης, περιλαμβάνοντας στους δικαιούχους όλους
τους πολίτες της ΕΕ αν και δεν παύουν να υπάρχουν εξαιρέσεις (η Δανία για
παράδειγμα αναγνωρίζει ως δικαιούχους τοπικούς συγγραφείς αλλά και μεταφραστές
βιβλίων στα δανικά, όχι όμως τους συγγραφείς του πρωτοτύπου). Ενδιαφέρον
παρουσιάζει η περίπτωση κάποιων χωρών (Πορτογαλία, Ιταλία, Ισπανία, Ιρλανδία)
που αξιοποιούν την δυνατότητα για εξαίρεση κάποιων κατηγορίων εξαιρώντας τις
βιβλιοθήκες. Με αυτό τον τρόπο εφαρμόζουν το γράμμα του νόμου
καταστρατηγώντας το πνεύμα του με αποτέλεσμα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να
στραφεί εναντίον τους στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. (Στον πίνακα αναφέρονται με την
χρονολογία της εναρμονισμένης νομοθεσίας – οι σχετικές διακασίες δεν έχουν
ολοκληρωθεί στην Πορτογαλία).
Υπάρχουν επίσης κάποιες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπου δεν υπάρχει
σχετική νομοθεσία ή δεν έχει ακόμα εφαρμοστεί, όπως για παράδειγμα η Ελλάδα, η
Πολωνία, η Βουλγαρία, η Κύπρος.

Η IFLA στέκεται επιφυλακτικά στην εφαρμογή και επέκταση αυτού δικαιώματος
θεωρώντας ότι μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την ελεύθερη πρόσβαση στις υπηρεσίες
των βιβλιοθηκών, βασικό δικαίωμα των πολιτών και ότι σε κάθε περίπτωση είναι κάτι
που μπορεί να συζητηθεί μόνο στις αναπτυγμένες και όχι στις αναπτυσσόμενες
χώρες ενώ η EBLIDA υποστηρίζει ότι πρέπει να είναι επιτρεπτό σε κάποιες χώρες
να εξαιρούν κάποιες κατηγορίες ιδρυμάτων από τις υποχρεώσεις του νόμου

Η ελληνική κατάσταση
Στην Ελλάδα ισχύει ο νόμος 2121/1993 όπως τροποποιείται από τον νόμο
3057/2002 με σκοπό την εναρμόνισή του με την οδηγία 2001/295. Το δικαίωμα
δανεισμού αναγνωρίζεται ως μέρος των περιουσιακών δικαιωμάτων των δημιουργών
όμως δεν υπάρχουν συγκεκριμένες προβλέψεις για το ποιος θα δίνει τα λεφτά και
πως θα μοιράζονται στους δικαιούχους.
Η ΟΣΔΕΛ έχει προτείνει να αναλάβει την είσπραξη αυτών των δικαιωμάτων (από τις
βιβλιοθήκες;) Στην ιστοσελίδα της ( www.osdel.gr ) όπου αναφέρεται στο τι είδους
δικαιώματα μπορεί να συλλέγει, μεταξύ άλλων περιλαμβάνει το δικαίωμα
παρουσίασης έργων του λόγου στο κοινό: «αφορά την παρουσίαση έργων στο κοινό
σε εκδηλώσεις που παρουσιάζονται βιβλία και διαβάζονται αποσπάσματα» που σε
απλά ελληνικά νομίζω ότι περιλαμβάνει το διάβασμα (ολόκληρου!) παραμυθιού σε
μια παιδική βιβλιοθήκη.

Το μέλλον
Νομίζω ότι το δικαίωμα δανεισμού έχει με το μέρος του πνεύμα των καιρών αν και
μπορεί ο δανεισμός να μην έχει ιδιαίτερα μεγάλο μέλλον. Οι βιβλιοθήκες, σύμφωνα
με το απόφθεγμα της Γιουρσενάρ, είναι οι σιταποθήκες του πνεύματος. Το γενετικά τροποποιημένο στάρι δίνει καρπό αλλά δεν φυτρώνει· πρέπει να πληρώσεις και πάλι
στην εταιρεία που κατέχει το σπόρο για να μπορέσεις να σπείρεις και νομίζω ότι αυτή
θα είναι η κυρίαρχη επιθυμία από την πλευρά των εταιρειών αναπαραγωγής και
διανομής. Ειναι κάτι που μάλλον η τεχνολογία είναι σε θέση να προσφέρει και είναι
πιθανόν ότι σε ένα κόσμο που θα γίνεται ολοένα και περισσότερο ψηφιακός ότι θα
διαδοθεί και θα κυριαρχήσει.
Δεν πρόκειται για απόπειρα πρόβλεψης. Το παρελθόν μας είναι γεμάτο προβλέψεις
που διαψεύστηκαν. Το μέλλον μας θα είναι ενδιαφέρον καθώς η τεχνολογία θα
επηρεάζει την εκπαίδευση, την ψυχαγωγία, την πληροφόρηση, την επικοινωνία. Η
καθημερινή μας συμπεριφορά, η συνήθεια, η προπαγάνδα, η διαφήμιση, οι
οικονομικές σχέσεις, το δίκαιο του ισχυρότερου θα διαμορφώσουν το τελικό
αποτέλεσμα.

Τελευταία νέα:

Πρόγραμμα ενίσχυσης δημόσιων και δημοτικών βιβλιοθηκών (που θα παραδεχτούν ότι δεν έχουν δικαίωμα να δανείζουν)

Με 300.000 ευρώ συνολικά προτίθεται να ενισχύσει τις δημόσιες και δημοτικές βιβλιοθήκες ο Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης Έργων του Λόγου (ΟΣΔΕΛ). Σε ανακοίνωσή του (http://www.osdel.gr/docs/20111214_pr.pdf ) μιλάει για πολιτισμό που πλήττεται και βιβλιοθήκες που δεν στηρίζονται επαρκώς και προσφέρεται να τις ενισχύσει με τους εξής όρους

1. Υπογραφή σύμβασης μεταξύ ΟΣΔΕΛ και ενεργών Δημόσιων και Δημοτικών

βιβλιοθηκών διάρκειας τριών ετών.

2. Ετήσια επιδότηση από τον ΟΣΔΕΛ κάθε βιβλιοθήκης με ποσό 3.000 ευρώ με

αποκλειστικό σκοπό την αγορά νέων βιβλίων.

3. Αναγνώριση από πλευράς της βιβλιοθήκης του δικαιώματος Δημόσιου

Δανεισμού και χορήγηση άδειας από τον ΟΣΔΕΛ με την καταβολή του

συμβολικού ποσού των 100 ευρώ ετησίως.

4. Αναγνώριση του δικαιώματος φωτοτυπικής αναπαραγωγής μέρους (έως 20%)

του βιβλίου και χορήγηση άδειας από τον ΟΣΔΕΛ με την καταβολή

ποσοστού 15% επί των εισπράξεων του φωτοτυπικού μηχανήματος (το οποίο

δεν επιβαρύνει την βιβλιοθήκη, αλλά μετακυλίεται στο κόστος φωτοτυπίας) ή

ελαχίστου ποσού

200 ευρώ ετησίως.

5. Μια γενική πρόβλεψη για συνεννόηση με τον ΟΣΔΕΛ πριν από την

οποιαδήποτε ψηφιακή χρήση έργων που προστατεύονται από δικαιώματα

Σε όσες εφημερίδες βρήκα την είδηση, ήταν παράφραση του δελτίου τύπου του ΟΣΔΕΛ που έχει και παλαιότερα ζητήσει να εισπράτει τα "δικαιώματα δανεισμού"

http://www.avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=658057

http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=434983

http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22802&subid=2&pubid=63590264

http://www.enet.gr/?i=news.el.texnes&id=332163

Το δικαίωμα δανεισμού πρακτικά λέει ότι όταν αγοράζεις ένα βιβλίο αυτό δεν σημαίνει ότι είναι εντελώς δικό σου αλλά αγόρασες ένα περιορισμένο δικαίωμα ανάγνωσης. Προφανώς δεν μπορούμε να χρεώσουμε ξεχωριστά το γιό σου όταν το διαβάζει αλλά δικαιούμαστε αποζημίωση για διαφυγόντα κέρδη από μια βιβλιοθήκη που δανείζει βιβλία, κάθε βιβλιοθήκη είναι υποχρεωμένη να πληρώνει ένα ποσό για κάθε δανεισμό που κάνει. Μπορεί αυτή τη στιγμή να ζητούν από τις ελληνικές βιβλιοθήκες ένα συμβολικό ποσό όμως το δικαίωμα δανεισμού δεν είναι συμβολικό: αυτή τη στιγμή ζητάνε να παραδεχτούν οι βιβλιοθήκες ότι δεν έχουν το δικαίωμα να δανείζουν δωρεάν βιβλία, ο λογαριασμός θα έρθει μετά.

Τα δικαιώματα δανεισμού (public lending rights) είναι μια ευρωπαϊκή κυρίως υπόθεση που ξεκινάει σαν ενίσχυση των τοπικών συγγραφέων από την πολιτεία και κάποια στιγμή συνδέεται με τα πνευματικά δικαιώματα. Οι απαιτήσεις αυτές είναι μόνο η αρχή. Ο ΟΣΔΕΛ στην ιστοσελίδα του (http://www.osdel.gr/html/main01.html ), θέλει να πληρώνεται για παράδειγμα, για «την παρουσίαση έργων στο κοινό σε εκδηλώσεις που παρουσιάζονται βιβλία και διαβάζονται αποσπάσματα» - τελικά δηλαδή θέλει να πληρώνεται κάθε φορά που διαβάζουμε ένα παραμύθι στη βιβλιοθήκη !

Οι εισπράκτορες πνευματικών δικαιωμάτων στηρίζουν αυτές τις απαιτήσεις στην κοινοτική οδηγία 92/100 για το δικαίωμα εκμίσθωσης, δικαίωμα δανεισμού και ορισμένα δικαιώματα συγγενικά με το δικαίωμα της πνευματικής ιδιοκτησίας. Τα PIIGS της Ευρωπαϊκής Ένωσης (πλην Ελλάδος) προσπάθησαν να αξιοποιήσουν την δυνατότητα εξαιρέσεων και έβγαλαν τις βιβλιοθήκες από τις υποχρεώσεις αυτού του νόμου αλλά έχασαν την υπόθεση στα ευρωπαϊκά δικαστήρια. Η Ελλάδα δεν έχει κάνει τίποτα μέχρι τώρα για την εναρμόνιση της νομοθεσίας της με αυτή την οδηγία.

Σπύρος Πιέρρος 

Βιβλιοθηκονόμος

Δημοτική Βιβλιοθήκη Θεσσαλονίκης 

Google CYPRUS!!

Google it τώρα στο www.google.com.cy

H εταιρεία - κολοσσός του διαδικτύου άνοιξε την κυπριακή της πύλη

To διαδικτυο δεν θα είναι ποτέ το ίδιο στη χώρα μας μέτα την κάθοδο της google

Μια έξυπνη λύση εφηύρε η μεγαλύτερη μηχανή αναζήτησης για τους επισκέπτες της, φτιάχνοντας τοπικές μηχανές αναζήτησης ανά χώρα, δίνοντας την ευκαιρία να ψάχνουν αυτό που θέλουν, στη χώρα της επιλογής τους. Από τη συγκεκριμένη υπηρεσία δεν θα μπορούσε να λείπει η Κύπρος προσφέροντας στην υπηρεσία αναζήτησης και το www.google.com.cy. Αναμφίβολα, το www.google.com παρέχει τεράστιες διευκολύνσεις σε δισεκατομμύρια ανθρώπους διεθνώς, στον τομέα της αναζήτησης και της πληροφόρησης. Ωστόσο, με αυτή την καινοτομία, με ένα σερφάρισμα στη χώρα που επιθυμεί ο χρήστης του διαδικτύου, μπορεί να βρει τα πάντα εύκολα και γρήγορα. Τα οφέλη για την Κύπρο είναι σαφώς αρκετά. Εξειδικευμένη και όχι γενική αναζήτηση, εξοικονόμηση χρόνου, ενημέρωση σχετικά με το ειδησεογραφικό περιεχόμενο της χώρας, αλλά και εύρεση των πληροφοριών στα ελληνικά. Παράλληλα, οι διαφημίσεις, τα media και οι επιχειρήσεις εντός της Κύπρου θα είναι πλέον διαθέσιμα και εύκολα προσβάσιμα σε όλους τους επισκέπτες, οι οποίοι τυχόν θα ψάξουν στο www.google.com.cy. Τέλος, με αυτή την υπηρεσία, η Κύπρος κάνει ένα ακομη βήμα μπροστά όσον αφορά στην τεχνολογική αναβάθμιση της καθημερινότητάς της αφού από τον περασμένο Ιούλιο λειτουργεί απο την έτερη μεγάλη εταιρεία τεχνολογίας, την APPLE, το κυπριακό iTUNES store. Google it, λοιπόν! www.kathimerini.com.cy

Ημερίδα Τηλεκπαίδευσης 2011

Ημερίδα Τηλεκπαίδευσης 2011
20 Δεκεμβρίου 2011, 9 πμ – 1:30 μμ
Αμφιθέατρο ATHK, Κεντρικά Γραφεία, Οδός Τηλεπικοινωνιών 1, Στρόβολος

Προστασία Πνευματικών Δικαιωμάτων στο Ακαδημαϊκό Περιβάλλον
Δίκαιο Πνευματικής Ιδιοκτησίας & Ανοικτοί Εκπαιδευτικοί Πόροι: Προκλήσεις, Προοπτικές και Αντιφάσεις στην Εκπαίδευση

Έργο των Πανεπιστημίων ανέκαθεν ήταν η παραγωγή νέας γνώσης (έρευνα) και η διάδοσή της (διδασκαλία). Τα συμφέροντα των πνευματικών παραγωγών εξασφάλιζε κατά κύριο λόγο η σύνδεση του ονόματός τους με την πνευματική τους παραγωγή. Την εποχή της Κοινωνίας της Γνώσης, αλλά και της εμπορευματοποίησης της γνώσης, αυτή η εξασφάλιση γίνεται ένα σύνθετο ηθικό, νομικό, και οικονομικό ζήτημα. Αν προσθέσουμε και την ελαχιστοποίηση του κόστους και του χρόνου διάδοσης, δηλαδή το Internet, έχουμε και την τεχνολογική διάσταση, ιδίως για την εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Τον 21ο αιώνα η κοινωνική συζήτηση αλλά και η νομική επιστήμη προωθούν την προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων με δύο παράλληλους, και φαινομενικά τουλάχιστον, αντιφατικούς δρόμους: προστασία μέσω περιορισμών στην πρόσβαση και προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων μέσω πιο ελεύθερης πρόσβασης.

Στην ημερίδα θα αναπτυχθούν τα κύρια ζητήματα τα οποία προκύπτουν από την προστασία και διαχείριση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας στο ακαδημαϊκό περιβάλλον, με έμφαση στις επιλογές εφαρμογής των βασικών αρχών και κανόνων πνευματικής ιδιοκτησίας στην ανώτατη και ιδιαίτερα στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Θα παρουσιαστεί το καθεστώς απόδοσης πνευματικών δικαιωμάτων αναφορικά με έργα τα οποία δημιουργούνται στο ακαδημαϊκό περιβάλλον από το διδακτικό και ερευνητικό προσωπικό και τους φοιτητές, καθώς και οι προϋποθέσεις προστασίας των έργων αυτών. Επίσης, θα συζητηθούν τα όρια χρήσης προστατευόμενων από το δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας έργων στο ακαδημαϊκό περιβάλλον βάσει των προβλεπόμενων από την κοινοτική και κυπριακή νομοθεσία εξαιρέσεων της πνευματικής ιδιοκτησίας στο πλαίσιο της διδασκαλίας και της έρευνας.

Θέματα Εκδήλωσης

-Ανοικτό Εκπαιδευτικό Υλικό για την Ανοικτή Εκπαίδευση: Γιατί, Πώς και Πόσο
Αξιοποίηση, τροποποίηση-χρήση-αναδιάθεση

-Ιδιοκτησία Εκπαιδευτικού Υλικού: Πνευματικά Δικαιώματα Δημιουργού vs Εργοδότη
Μόνιμο Προσωπικό (πχ Μέλη ΔΕΠ)
Προσωπικό με Σύμβαση για Υπηρεσίες (πχ Μέλη ΣΕΠ, άλλοι συνεργάτες)

-Πνευματικά Δικαιώματα που δημιουργούνται μέσα από την Εκπαιδευτική Διαδικασία
Διδασκόντων, Φοιτητών vs Εργοδότη, Εργασίες, Διατριβές Φοιτητών
Πρόνοιες στους Κανονισμούς Σπουδών

-Πνευματικά Δικαιώματα που δημιουργούνται μέσα από Ερευνητική Δραστηριότητα
Ερευνητής, Εργοδότης, Χρηματοδότης

-Πλαίσια Διαχείρισης Πνευματικών Δικαιωμάτων (Creative Commons, OER)


Σημείωση: Οι παρουσιάσεις και η συζήτηση θα είναι στην Αγγλική γλώσσα.

Για περισσότερες πληροφορίες και εγγραφή παρακαλώ επισκεφτείτε την ιστοσελίδα της εκδήλωσης στο σύνδεσμο, http://elearning2011.ouc.ac.cy/

Αφιέρωμα "Φιλελευθέρου" στις κυπριακές βιβλιοθήκες

Εθνική Βιβλιοθήκη: Η μεγάλη ντροπή

*Μια καταγραφή του τοπίου αναφορικά με τη λειτουργία των βιβλιοθηκών στην Κύπρο από τη σκοπιά της ΚΕΒΕΠ

ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΑΒΒΙΝΙΔΗ

Το μεγαλύτερο ΟΝΕΙΔΟΣ για την κυπριακή κοινωνία του 2012 συνιστά η αποτυχία της να θεσπίσει και να λειτουργήσει αυτό που και σε τριτοκοσμικές χώρες θεωρείται αυτονόητο: Εθνική Βιβλιοθήκη. Επί της ουσίας, η Κυπριακή Δημοκρατία είναι η μοναδική χώρα στην ΕΕ, της οποίας τα ηνία θα παραλάβει από τη Δανία σε μερικούς μήνες, η οποία δεν έχει βιβλιοθήκη που να παίζει τον ρόλο της Εθνικής. Μιας βιβλιοθήκης, δηλαδή, που σε αναλογία με το -αρκετά υψηλό- μορφωτικό επίπεδο των κατοίκων της θα έχει την ευθύνη να οδηγήσει προς το δρόμο για το μέλλον, διαπλατύνοντας τις οδούς της γνώσης, της επιστήμης, της τέχνης. Εκτός από την καθοδήγηση και τη συμβολή στην ανάπτυξη των υπόλοιπων βιβλιοθηκών, αυτή η Εθνική Βιβλιοθήκη έχει καθήκον να συγκεντρώσει με υπευθυνότητα την πνευματική παραγωγή της χώρας, να προωθήσει την πληροφόρηση που προέρχεται από (ή αφορά) την Κύπρο και να δώσει πρόσβαση στην έγκυρη γνώση που παράχθηκε και παράγεται σε κάθε γωνιά του κόσμου. Το σημείο εκκίνησης προϋποθέτει την ανάπτυξη υποδομών και τη δυνατότητα χάραξης σχετικής πολιτικής. Είναι δύο προϋποθέσεις που δεν πληρούνται, παρά την επίπονη ετοιμασία του εμπεριστατωμένου και φιλόδοξου Σχεδίου Ανάπτυξης της Κυπριακής Βιβλιοθήκης, που ανατέθηκε σε εμπειρογνώμονες από το Υπουργείο Παιδείας κι έχει ήδη εδώ και δύο χρόνια κατατεθεί και σκονίζεται σε κάποιο συρτάρι. Πέρα από υποσχέσεις και παχιά λόγια ότι θα στηριχτεί ο εκσυγχρονισμός της Κυπριακής Βιβλιοθήκης, η Πολιτεία δεν έχει ακόμη προωθήσει μόνιμες λύσεις και όλα παραμένουν ρευστά.

Με την αρωγή μελών του ΔΣ της Κυπριακής Ένωσης Βιβλιοθηκονόμων - Επιστημόνων Πληροφόρησης (ΚΕΒΕΠ), ιδιαίτερα της οργανωτικής γραμματέως Μίνας Χαραλάμπους, της Ταμία Δέσποινας Λάμπρου και της προέδρου Χρυσάνθης Σταύρου, επιχειρούμε μια καταγραφή της πραγματικότητας σε σχέση με τη λειτουργία των βιβλιοθηκών στην Κύπρο, από τη σκοπιά των άμεσα εμπλεκομένων, των βιβλιοθηκονόμων. Το αναγνωρισμένο και επιστημονικό σωματείο των Κύπριων Βιβλιοθηκονόμων, πλήρες μέλος της ΙFLΑ και της ΕΒLΙDΑ μοιράζεται μαζί μας σκέψεις για την ανάπτυξη -επιτέλους- της κρατικής πολιτικής σε σχέση με το συγκεκριμένο θέμα.

Θεσμικές αγκυλώσεις

Για να μπορέσει η Κυπριακή Βιβλιοθήκη να λειτουργήσει ως Εθνική Βιβλιοθήκη, στα πρότυπα όλων των αντίστοιχων εθνικών βιβλιοθηκών στις ανεπτυγμένες χώρες, χρειάζεται να λειτουργεί σύγχρονα και ευέλικτα, χωρίς θεσμικές αγκυλώσεις. Ο υπάρχων νόμος περί Κυπριακής Βιβλιοθήκης (Νόμος 51/1987) δεν της επιτρέπει να λειτουργεί σύμφωνα με τον ρόλο της. Πρέπει να αποκτήσει σύγχρονο νομικό πλαίσιο, που να ανταποκρίνεται στις ειδικές απαιτήσεις του ρόλου της. Υπάρχουν προτάσεις για αλλαγή του θεσμικού πλαισίου, ώστε να εξακολουθεί να υπάγεται στο Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού, αλλά με τη μορφή ενός οργανισμού στα πρότυπα της Συμφωνικής Ορχήστρας, με ΔΣ που έχει εκτελεστικές κι όχι απλά συμβουλευτικές αρμοδιότητες. Τα μέλη πρέπει να περιλαμβάνουν εμπειρογνώμονες σε θέματα βιβλιοθηκών, αλλά και άλλων πεδίων που επηρεάζουν τη λειτουργία της ΚΒ. Το ΔΣ θα αλληλεπιδρά με τον διευθυντή Βιβλιοθήκης, με σκοπό την ευέλικτη λήψη και εκτέλεση αποφάσεων.

Ο ρόλος μιας σύγχρονης κρατικής βιβλιοθήκης

Σύμφωνα με τον ορισμό της UΝΕSCΟ «οι Εθνικές Βιβλιοθήκες δίνουν πρωτεύουσα έμφαση σε λειτουργίες που αφορούν την πολιτιστική κληρονομιά και δευτερεύουσα σε λειτουργίες που σχετίζονται με υποδομές». Η ΚΒ, ως η Εθνική Βιβλιοθήκη της Κύπρου πρέπει να λειτουργήσει ως βιβλιογραφικό και πληροφοριακό κέντρο και να συμμετέχει καθοριστικά στη διαμόρφωση ενιαίας πολιτικής για όλες τις άλλες βιβλιοθήκες της χώρας (ακαδημαϊκές, δημοτικές, σχολικές, κυβερνητικές κ.λπ.). Οφείλει να παρακολουθεί και να εφαρμόζει τις παγκόσμιες τάσεις και εξελίξεις στον κλάδο της επιστήμης της πληροφόρησης και της βιβλιοθηκονομίας, να καθιστά τις συλλογές της ισότιμα προσβάσιμες σε όλους και εν τέλει να εξυπηρετεί την κοινωνία και το εθνικό συμφέρον. Η ΚΒ πρέπει να εκπροσωπεί την Κύπρο στην Ευρώπη και σε ολόκληρο τον κόσμο, τόσο όσον αφορά στην παροχή πληροφοριακών πηγών για τη χώρα μας και τη διάχυση της κυπριακής βιβλιογραφικής παραγωγής, αλλά και όσον αφορά στην αντιπροσώπευση της Κύπρου σε επίπεδο τεχνολογικό, συλλογικών καταλόγων, ψηφιακών συλλογών κ.λπ. Για να υποστηρίζει τη βαρύτητα του ρόλου της, πρέπει να ανταποκρίνεται στις προκλήσεις της σύγχρονης τεχνολογίας και να διαθέτει τα κατάλληλα μέσα: στέγαση, υλική υποδομή, εξοπλισμό, άρτια εκπαιδευμένο προσωπικό.

Διαχρονική αδιαφορία

Η ΚΒ σήμερα επιτελεί μόνο ένα μικρό μέρος του πολύπλευρου ρόλου που θα έπρεπε. Δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις τεχνολογικές εξελίξεις, λόγω έλλειψης τεχνικής υποδομής και υποστήριξης, έλλειψης προσωπικού και πόρων, με επιπτώσεις στο είδος και στην ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών και στην παρουσία της Κύπρου στον παγκόσμιο πολιτιστικό και βιβλιοθηκονομικό χάρτη. Οι ελλείψεις αυτές στερούν από την ΚΒ τη δυνατότητα να ψηφιοποιεί τη βιβλιογραφική κληρονομιά της Κύπρου, να παρέχει εξειδικευμένες ηλεκτρονικές υπηρεσίες, αλλά και να λειτουργεί ως εθνικό κέντρο καταλογογράφησης των κυπρολογικών τεκμηρίων, αφού η ΚΒ εκδίδει την ετήσια Κυπριακή Βιβλιογραφία μόνο όσον αφορά στα βιβλία. Η διαχρονική αδιαφορία των αρμοδίων, αφήνει την ΚΒ να εκτίθεται αενάως, τόσο αυθύπαρκτα, όσο και συγκρινόμενη με αντίστοιχες των άλλων ευρωπαϊκών (και όχι μόνο) χωρών. Βιβλιοθήκες χωρών μικρότερων σε έκταση και πληθυσμό, αλλά και σε ιστορία και πολιτισμό, έχουν πολλαπλάσιο προσωπικό, ανώτερο τεχνολογικό εξοπλισμό, πολλαπλάσιο υλικό, καλύτερα διαρθρωμένες δομές και προσφέρουν μακράν καλύτερες υπηρεσίες στους χρήστες.

Πού «σκάλωσε» το Σχέδιο Ανάπτυξης

Δεν εφαρμόστηκε, γιατί στην πραγματικότητα, πέραν από την καλή πρόθεση του Υπουργού, ουδέποτε η Κυπριακή Πολιτεία επέδειξε πολιτική βούληση για την πραγμάτωσή του. Αφορμή στάθηκε το οικονομικό κόστος που προνοεί. Εάν υπήρχε πραγματική βούληση, θα μπορούσαν τουλάχιστον να εφαρμοστούν οι πρόνοιες του Σχεδίου που δεν κόστιζαν καθόλου και απλά προνοούσαν αλλαγή διαδικασιών, όπως κι οι πρόνοιες που εμπεριέκλειαν τόσο χαμηλό κόστος, που θα μπορούσε να καλυφθεί από τον ετήσιο προϋπολογισμό της ΚΒ. Για να το θέσουμε ωμά: το Σχέδιο «σκάλωσε» επειδή οι βιβλιοθήκες ουδέποτε βρίσκονταν στις προτεραιότητες της Κυπριακής Πολιτείας.

Εμπαιγμός στο θέμα του στεγαστικού

Εδώ και δεκαετίες συνεχίζεται η ανυπαρξία κατάλληλου κτηρίου για στέγαση της ΚΒ. Δεν μπορούμε παρά να κακίσουμε τον διαχρονικό εμπαιγμό της Πολιτείας, η οποία ενώ υποσχόταν κατάλληλο χώρο, αναιρούσε πάντα με κάποια δικαιολογία τις υποσχέσεις, ακόμα και τις ίδιες τις αποφάσεις της. Σπαταλήθηκαν ενέργεια, χρόνος, ακόμα και χρήματα για καθαρισμό και προσωρινές μετακομίσεις σε κτήρια στα οποία η Πολιτεία αποφάσιζε (πάντα προσωρινά) τη στέγαση της ΚΒ (π.χ. Φιλοξένια, κτήριο ΣΠΕΛ, Μέγαρο Πολιτισμού). Με τον κατακερματισμό σε τέσσερα κτήρια, η Πολιτεία εφαρμόζει την προσφιλή τακτική προσωρινής παροχής «πρώτων βοηθειών», οι οποίες δεν παίρνουν ποτέ οριστική μορφή.

Σήμερα, η ΚΒ λειτουργεί στους εξής χώρους:

1ος: Δίπλα στο Ταχυδρομείο, όπου λειτουργεί το δανειστικό τμήμα, στεγάζεται η συλλογή των περιοδικών, καθώς και το παιδικό τμήμα και λειτουργούν οι υπηρεσίες ΙSΒΝ, ΙSSΝ, ΙSΜΝ.

2ος: Το πληροφοριακό τμήμα και οι καταλογογράφοι στεγάζονται στον 1ο όροφο του κτηρίου της Φανερωμένης.

3ος: Πρόσφατα το Τμήμα Ερευνητικών Συλλογών εγκαταστάθηκε σε κτήριο απέναντι από την εκκλησία της Φανερωμένης.

4ος: Μη προσβάσιμο για τους χρήστες βιβλιοστάσιο/ κέντρο συντήρησης υλικού/ αποθηκευτικός χώρος, στον Στρόβολο.

Η διάσπαση δημιουργεί σωρεία προβλημάτων στην εύρυθμη λειτουργία. Καταρχήν, οι ίδιοι οι εργαζόμενοι συναντούν συνεχώς πρακτικές δυσκολίες, αφού τα 11 άτομα που εργάζονται διασπάρθηκαν στους τέσσερις χώρους. Οι χρήστες διαμαρτύρονται συνεχώς για την ταλαιπωρία στην οποία υποβάλλονται μετακινούμενοι από τον ένα χώρο στον άλλο προκειμένου να εξυπηρετηθούν σφαιρικά. Η ΚΕΒΕΠ εκτιμά ότι δεν διαφαίνεται βούληση για λήψη ουσιαστικών μέτρων και οριστική επίλυση των χρόνιων προβλημάτων. «Για χρόνια γινόμαστε μάρτυρες επισημάνσεων, καταγραφής παραπόνων, πραγματοποίησης συνεδριάσεων και πολλών υποσχέσεων, αλλά δεν βλέπουμε να αλλάζει τίποτε» αναφέρουν οι εκπρόσωποί της. «Τα ευχολόγια και οι συναντήσεις με τους εκάστοτε υπουργούς δεν έλυσαν κανένα πρόβλημα. Η Πολεοδομία από την πλευρά της δεν φαίνεται να λαμβάνει σοβαρά υπόψη το στεγαστικό πρόβλημα της ΚΥΒΙ. Η ΚΕΒΕΠ πιστεύει σθεναρά ότι λύσεις υπάρχουν. Βούληση υπάρχει;»

Προτεινόμενες λύσεις για στέγαση

Η ΚΕΒΕΠ προτείνει για το θέμα της στέγασης τρεις λύσεις:

*Παραχώρηση κυβερνητικής γης και ανέγερση νέας Κυπριακής Εθνικής- Βιβλιοθήκης. Σχετικές προτάσεις έχουν ήδη κατατεθεί προφορικώς από την Πολεοδομία, αλλά δεν φαίνεται να υπάρχει η απαιτούμενη κινητικότητα.

*Παρόν κτήριο Δημαρχείου Λευκωσίας: το Δημαρχείο αναμένεται να μετακινηθεί στα υπό ανέγερση κτήρια πλησίον της Δημοτικής Αγοράς. Το κτήριο που θα εκκενωθεί, θα ήταν ιδανικό για χρήση από την ΚΒ, εφόσον γειτνιάζει με το υπάρχον κτήριο, το οποίο μπορεί να ανακαινισθεί και να συνεχίσει τη λειτουργία του.

*Κτήριο Δημοτικού Θεάτρου Λευκωσίας: μετά την πτώση της στέγης, το κτήριο αυτό έχει μείνει αναξιοποίητο στο έλεος του χρόνου και των καιρικών συνθηκών. Πιστεύουμε ότι έχουμε ήδη πολλά κτήρια θεατρικών σκηνών στη Λευκωσία, ειδικά μετά και την ανέγερση του νέου κτηρίου του ΘΟΚ. Το κτήριο του Δημοτικού Θεάτρου, εάν δεν τύχει αξιοποίησης από τη Βουλή των Αντιπροσώπων, μπορεί κάλλιστα να χρησιμοποιηθεί, κατάλληλα διαμορφωμένο, για τη στέγαση της ΚΒ.

Η βιβλιοθήκη ως χώρος… τιμωρίας

Οι βιβλιοθήκες στην Κύπρο άρχισαν να αναπτύσσονται και να ευημερούν σε πιο οργανωμένο επίπεδο μόλις τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Η κουλτούρα απέναντι στο βιβλίο και στις βιβλιοθήκες είναι ακόμη σε νηπιακό στάδιο, εκτός από περιβάλλοντα, όπως τα ακαδημαϊκά, όπου γίνεται προσπάθεια ένταξης της πληροφοριακής παιδείας στην κουλτούρα των χρηστών. Πολλοί είναι οι παράγοντες που παρακωλύουν την ανάπτυξη και διάχυση τέτοιας κουλτούρας. Ξεκινώντας από τα παιδικά χρόνια ενός ατόμου, παρατηρείται το απογοητευτικό φαινόμενο η σχολική βιβλιοθήκη στην Κύπρο να είναι χώρος… τιμωρίας, αντί χώρος γνώσης και μάθησης. Το εκπαιδευτικό σύστημα δεν ενδιαφέρθηκε ή δεν κατόρθωσε να εντάξει τη βιβλιοθήκη στο εκπαιδευτικό γίγνεσθαι. Η έλλειψη προγραμμάτων πληροφοριακής παιδείας, ξεκινώντας από το σχολείο, αλλά και η αποτυχία του Κράτους να στελεχώσει με προσοντούχους βιβλιοθηκονόμους τη σχολική βιβλιοθήκη, συντείνει στην αδυναμία αξιοποίησης και προώθησης των δυνατοτήτων που προσφέρονται από τις βιβλιοθήκες στα σχολεία. Ο μέχρι πρόσφατα περιορισμένος αριθμός προσοντούχου προσωπικού, οδήγησε στη στελέχωση βιβλιοθηκών όπως οι δημοτικές, οι ιδρυματικές, κ.λπ. από προσωπικό που είχε την καλή πρόθεση, αλλά δεν κατείχε εξειδικευμένες γνώσεις για την ένταξη της έννοιας της βιβλιοθήκης στην καθημερινότητα του Κύπριου.

Πλέον, υπάρχουν όλο και περισσότεροι πτυχιούχοι βιβλιοθηκονόμοι/ επιστήμονες της Πληροφόρησης, που γνωρίζουν πώς να αξιοποιούν την κοινωνία της πληροφορίας με κάθε παρεχόμενο μέσο, προωθώντας την πληροφοριακή κουλτούρα μέσω εκπαίδευσης χρηστών, σεμιναρίων και άλλων ποικίλων δράσεων.

Καταφύγιο εν καιρώ κρίσης

ΜΕ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ παρατηρείται από την ΚΕΒΕΠ ότι οι βιβλιοθήκες κάποιων μεγάλων κυρίως δήμων της Κύπρου κάνουν προσπάθειες για ανάπτυξη, εμπλουτισμό, εκσυγχρονισμό, στελέχωση με προσοντούχους βιβλιοθηκονόμους και άνοιγμα στην τοπική κοινωνία. Οι δημοτικές βιβλιοθήκες πρέπει να εντείνουν τις προσπάθειες εκσυγχρονισμού, ώστε να καταστούν πόλος έλξης για δημότες κι όχι μόνο. Στις κτηριακές και τεχνολογικές υποδομές πρέπει να δοθεί η δέουσα σημασία ώστε να αποτελέσουν σύγχρονα κι ελκυστικά κέντρα πληροφόρησης, πολιτισμού και ψυχαγωγίας. Όσον αφορά στον εμπλουτισμό της συλλογής, πρέπει να γίνει επένδυση σε οπτικοακουστικό υλικό και αίθουσες πολυμέσων, αλλά και σε ηλεκτρονικό υλικό, ώστε να καταστούν υβριδικές βιβλιοθήκες. Επίσης να δημιουργήσουν παιδικές βιβλιοθήκες, ευχάριστες και κατάλληλα εξοπλισμένες, όπου με την εισαγωγή προγραμμάτων και εκδηλώσεων σε συνεργασία με τα σχολεία της περιοχής να ενθαρρύνουν τα παιδιά να ανακαλύψουν τον κρυμμένο πλούτο της βιβλιοθήκης. Εν καιρώ κρίσης, η δημόσια βιβλιοθήκη μπορεί να αποδειχθεί καταφύγιο, κάτι που έχει παρατηρηθεί στο εξωτερικό τον τελευταίο καιρό, όπου έχει ανέβει η χρήση των βιβλιοθηκών και ο δανεισμός βιβλίων.

Για την ενίσχυση της φιλαναγνωσίας, ειδικότερα στις κρίσιμες ηλικίες για την ανάπτυξη της αναγνωστικής συμπεριφοράς του παιδιού και του εφήβου, πρέπει να αναληφθούν πρωτοβουλίες από τους εκπαιδευτικούς και τις σχολικές βιβλιοθήκες, όπως συχνές επισκέψεις συγγραφέων και εικονογράφων στα σχολεία, συχνές εκθέσεις παιδικού και νεανικού βιβλίου, παρουσιάσεις βιβλίων, αφήγηση παραμυθιού με διαδραστικό χαρακτήρα, σε χώρους όπου τα παιδιά θα μπορούν να συμμετάσχουν παίζοντας, ζωγραφίζοντας και δημιουργώντας με διάφορους τρόπους. Θετικά θα συμβάλει η λειτουργία λεσχών ανάγνωσης στη δημοτική εκπαίδευση. Είναι σημαντικό τα παιδιά από μικρή ηλικία να εξοικειωθούν με τις βιβλιοθήκες, συνεπώς η επίσκεψη των παιδιών μαζί με τους δασκάλους τους για άμεση επαφή με τη βιβλιοθήκη γεννά το ενδιαφέρον για τον χώρο και τις υπηρεσίες του. Πολύ βοηθητική είναι η οργάνωση ημερίδων/ ειδικών σεμιναρίων για την επιμόρφωση των στελεχών εκπαίδευσης για το πώς μπορεί να συμπεριληφθεί το βιβλίο και η ανάγνωση στα εκπαιδευτικά προγράμματα. Το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού οφείλει καταρχήν να κατανοήσει ότι η σχολική βιβλιοθήκη πρέπει επιτέλους να ενταχθεί στο πλαίσιο διδασκαλίας και μάθησης και να στελεχώσει τις βιβλιοθήκες με προσοντούχους βιβλιοθηκονόμους. Παράλληλα, οφείλει να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στην ανάπτυξη προγραμμάτων δράσης για εμπλοκή εκπαιδευτικών, μαθητών, γονέων και σχολικών εφορειών, αλλά πρέπει επίσης να συνεργαστεί και να αξιοποιήσει τις λέσχες ανάγνωσης, που άρχισαν τελευταίως να δημιουργούνται με ιδιωτική πρωτοβουλία σε Λευκωσία και Λεμεσό. Η ΚΒ πρέπει να δώσει βαρύτητα στο θέμα, προωθώντας εκδηλώσεις και σε συνεργασία με το Υπουργείο, τα σχολεία, συγγραφείς, εκδότες, λέσχες ανάγνωσης και τη βιβλιοθηκονομική κοινότητα.Από την άλλη, η Πολιτεία καλείται να συμβάλει αποφασιστικά επενδύοντας στην πρόσληψη και αξιοποίηση των βιβλιοθηκονόμων και ενισχύοντας τους προϋπολογισμούς των βιβλιοθηκών.

Βιβλιοθήκες στην ηλεκτρονική εποχή

Με τη χρήση των ηλεκτρονικών πηγών γενικότερα (η-βιβλία, η-περιοδικά, βάσεις δεδομένων, ψηφιοποιημένο οπτικό και ακουστικό υλικό), η λειτουργία της βιβλιοθήκης αλλάζει σε μεγάλο βαθμό, αφού πλέον είναι αναγκαίος ο εξοπλισμός και τα λογισμικά για αξιοποίηση του ψηφιακού περιεχομένου και η εκπαίδευση των χρηστών. Οι βιβλιοθηκονόμοι πρέπει να κινούνται με ταχύτητα και ευελιξία, να παρακολουθούν τις συνεχώς μεταβαλλόμενες τεχνολογικές εξελίξεις και να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα. Οι ίδιοι οι χρήστες πλέον θα χρησιμοποιούν το ηλεκτρονικό υλικό μιας βιβλιοθήκης εξ αποστάσεως, δηλαδή από το σπίτι ή οπουδήποτε αλλού, άρα η βιβλιοθήκη πρέπει να παρέχει κατάλληλους μηχανισμούς δικτύωσης και προώθησης του περιεχομένου της μέσω απομακρυσμένης πρόσβασης. Το έντυπο υλικό δεν προβλέπεται να εξαφανιστεί ή να πάψει να χρησιμοποιείται από βιβλιοθήκες και χρήστες, τουλάχιστον στο ορατό μέλλον.

Δικτύωση κυπριακών βιβλιοθηκών

Η δικτύωση των κυπριακών βιβλιοθηκών είναι ένα αποφασιστικό βήμα προς την πληρέστερη χρήση του πλούσιου αλλά άγνωστου και αναξιοποίητου βιβλιολογικού πλούτου. Όταν λέμε «δικτύωση» εννοούμε σε πρώτο επίπεδο τη διασύνδεση των καταλόγων όλων των βιβλιοθηκών, την υιοθέτηση κοινών πολιτικών καταλογογράφησης και τη συνεργατική καταλογογράφηση, όπως και τη δημιουργία δικτύου διαδανεισμού, δηλαδή τη δυνατότητα δανεισμού υλικού μεταξύ βιβλιοθηκών, ώστε να αποφεύγεται η απόκτηση πολλών αντιτύπων από διαφορετικές βιβλιοθήκες. Το μικρό μέγεθος της Κύπρου προσφέρει πολλές πρακτικές δυνατότητες για δικτύωση. Προς την κατεύθυνση του συλλογικού καταλόγου δημιουργήθηκε πριν αρκετά χρόνια το δίκτυο CLΝ (CyprusLibrariesΝetwork), ο πρώτος διαδικτυακός τόπος που συγκέντρωνε ηλεκτρονικούς καταλόγους κυπριακών βιβλιοθηκών, με ξεχωριστή όμως αναζήτηση στον καθένα.

Από πέρυσι έχει δημιουργηθεί ένας πραγματικός Συλλογικός Κατάλογος Κυπριακών Βιβλιοθηκών, ένα ενιαίο διαδικτυακό περιβάλλον ταυτόχρονης αναζήτησης σε 40 κυπριακές βιβλιοθήκες. Ο ΣΚαΚυΒ βρίσκεται στον ιστότοπο skkb.lib.ntua.gr <http://skkb.lib.ntua.gr> και οποιοσδήποτε μπορεί να αναζητήσει υλικό των βιβλιοθηκών ανά πάσα στιγμή και από οποιοδήποτε σημείο του κόσμου. Ως επιπρόσθετη υπηρεσία, βρίσκεται αυτή τη στιγμή στα σκαριά το πρώτο ηλεκτρονικό δίκτυο διαδανεισμού. Οι χρήστες θα έχουν τη δυνατότητα να αναζητούν υλικό σε διάφορες βιβλιοθήκες, να βλέπουν τη διαθεσιμότητα των τίτλων που τους ενδιαφέρουν και να υποβάλλουν ηλεκτρονικά τα αιτήματά τους. Ήδη, εδώ και δύο χρόνια, λειτουργεί δίκτυο συνεργασίας δανεισμού μεταξύ των τριών δημοσίων Πανεπιστημίων κι ενός ιδιωτικού.

Ένα ανώτερο επίπεδο δικτύωσης είναι η κοινή αγορά πληροφοριακών πηγών από πολλές βιβλιοθήκες μαζί, πράγμα που μεταφράζεται σε αποδοτικότερη αξιοποίηση των οικονομικών πόρων που διαθέτει κάθε μια ξεχωριστά. Στις κοινές αγορές, πρωταγωνιστικό ρόλο έπαιξαν οι πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες, οι οποίες διαθέτουν το μεγαλύτερο μέρος των κονδυλίων τους για ηλεκτρονικό υλικό. Αντιλήφθηκαν εγκαίρως ότι εν τη οικονομική ενώσει η ερευνητική ισχύς κι έχουν ήδη κάνει βήματα συνεργασίας.

Επείγει η σύσταση Συμβουλίου Βιβλιοθηκών

Η ΚΕΒΕΠ σημειώνει με απογοήτευση ότι η πρόταση για σύσταση Συμβουλίου Κυπριακών Βιβλιοθηκών, που κατατέθηκε στο Υπουργικό Συμβούλιο εκ μέρους του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, ναυάγησε μετά από αντίδραση του Υπουργείου Οικονομικών. Η Ένωση θεωρεί απαράδεκτη και κοντόφθαλμη αυτή την πολιτική, δεδομένου ότι η πρόταση προνοούσε μηδενική αύξηση στον κρατικό προϋπολογισμό. Επειδή η πρόταση απορρίφθηκε από το Υπουργικό, ο τέως υπουργός Παιδείας προχώρησε στη δημιουργία Αd-hocεπιτροπής κυπριακών βιβλιοθηκών, η οποία όμως έχει συμβουλευτικό χαρακτήρα και δεν έχει τη δυναμική, ούτε τη βαρύτητα του Συμβουλίου Βιβλιοθηκών. Κρίνεται ως απαραίτητη και επείγουσα η σύσταση του Συμβουλίου για την αποτύπωση κοινών πολιτικών, τη χάραξη κατευθυντήριων γραμμών και τον συντονισμό κοινών δράσεων για τις κυπριακές βιβλιοθήκες, εάν η Πολιτεία επιθυμεί πραγματικά να προωθήσει τα θέματα βιβλιοθηκών στην Κύπρο.

"Ο ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ" Κυριακή, 11 Δεκεμβρίου 2011

Αρ. Φύλλου:

Σελίδα: Σελίς 41

Αυτό το κείμενο εκτυπώθηκε από Ο ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ Online, στο http://www.philenews.com/digital/PrintForm.aspx?nid=4163878